در این مقاله قصد داریم تا ایمنی کار با دریل را بررسی کنیم با کالاعمران همراه باشبد. در نگاه اول، استفاده از یک ابزار چرخان برای سوراخکاری دیوار یا کار روی چوب و فلز، کار پیچیدهای به نظر نمیرسد. خیلیها فقط کافی میدانند که دوشاخه را به برق بزنند و ماشه را فشار دهند. اما واقعیت این است که همین سادگی ظاهری، دلیل اصلی بخش زیادی از حوادثی است که در خانه، کارگاه و پروژههای ساختمانی رخ میدهد؛ حوادثی که از آسیبهای سطحی تا صدمات جدی چشم، دست و حتی برقگرفتگی را شامل میشوند.
این نوشته دقیقاً برای این طراحی شده است که با یک نگاه کاربردی و مرحلهبهمرحله، نکات ضروری برای استفاده ایمن از این ابزار را در سه محیط متفاوت ــ منزل، کارگاه و پروژه ساختمانی ــ مرور کنیم و بتوانیم قبل از هر بار استفاده، یک چکلیست ذهنی و عملی ساده داشته باشیم.

چرا ایمنی در کار با این ابزار، موضوعی حیاتی است؟
در بسیاری از پروژهها، این ابزار جزو اولین گزینههایی است که برای شروع کار سراغش میرویم؛ از نصب ساده یک شلف در اتاق خواب گرفته تا سوراخکاری روی تیرهای فلزی و دیوارهای بتنی در پروژههای بزرگ. همین فراگیر بودن استفاده، باعث میشود هر نقص در رعایت اصول ایمنی، بهسرعت خودش را نشان دهد.
چند واقعیت مهم:
-
این ابزار معمولاً با سرعت دوران بالا کار میکند؛ تماس ناخواسته با مته در حال چرخش میتواند در کسری از ثانیه باعث بریدگی عمیق شود.
-
در زمان سوراخکاری، برادهها و ذرات ریز به اطراف پرتاب میشوند؛ بدون محافظ مناسب، چشم اولین قربانی است.
-
لرزش و گشتاور برگشتی در زمان گیرکردن مته، ممکن است مچ دست یا انگشتان را در موقعیت خطرناک قرار دهد.
-
در محیطهای ساختمانی، حضور کابلهای برق، لولههای آب و گاز در پشت دیوار، ریسک کار را چند برابر میکند.
درک این نکته که «این ابزار اسباببازی نیست» و هر بار استفاده نیاز به آمادگی دارد، قدم اول در فرهنگسازی ایمنی است؛ چه در خانه، چه در کارگاه و چه در محیطهای حرفهای.
برای اینکه هم ایمنی و هم کیفیت کار را در کنار هم داشته باشید، پیشنهاد میشود قبل از خرید، راهنمای انتخاب و خرید دریل متناسب با نوع کار در کالاعمران را هم مطالعه کنید.
قبل از روشن کردن دستگاه، چه کارهایی باید انجام شود؟
ایمنی از لحظه فشار دادن کلید شروع نمیشود؛ بلکه چند قدم قبلتر، یعنی زمانی که تصمیم میگیرید ابزار را از جعبه خارج کنید، آغاز شده است.
انتخاب محل کار مناسب
-
سطح کار باید محکم، خشک و بدون لغزش باشد.
-
نور کافی برای دیدن قطعه کار، مته و محیط اطراف لازم است؛ کار در فضای تاریک همیشه ریسک اشتباه را بالا میبرد.
-
در محیط منزل، از کار در محلهای شلوغ و مسیر رفتوآمد افراد اجتناب کنید.
-
در پروژههای ساختمانی، محل کار باید از نظر ریزش مصالح، افتادن ابزار از ارتفاع و عبور دیگر نیروها بررسی شود.
بررسی وضعیت ظاهری دستگاه
قبل از هر بار استفاده، چند ثانیه وقت بگذارید و ابزار را از نظر ظاهری چک کنید:
-
سلامت کابل برق (در مدلهای سیمدار)؛ هرگونه بریدگی یا لهشدگی کابل میتواند منجر به برقگرفتگی شود.
-
سلامت دوشاخه و پریز؛ از سه راهی های فرسوده و غیراستاندارد استفاده نکنید.
-
محکم بودن سهنظام و عدم وجود ترک یا شکستگی روی آن.
-
تمیز بودن منافذ تهویه موتور؛ تجمع گردوغبار باعث داغ شدن بیش از حد دستگاه میشود.
این چند ثانیه، سرمایهگذاری روی سلامت خود شماست؛ نه وسواس بیجا.
آمادهسازی لباس و ظاهر فردی
-
لباسهای گشاد، شال، زنجیر گردن و هر چیزی که میتواند در بخش چرخان گیر کند را کنار بگذارید.
-
موهای بلند بهتر است جمع شده و زیر کلاه یا توری مو قرار بگیرد.
-
آستینها را بالا بزنید یا از لباس کار آستیندار بدون بخش برآمده و آزاد استفاده کنید.
تجهیزات حفاظت فردی ضروری (PPE)
استفاده از تجهیزات حفاظت فردی، یکی از پایه ای ترین اصول ایمنی در کار با ابزارهای برقی است. در بسیاری از استانداردهای جهانی، استفاده از چند نوع تجهیز حداقلی به عنوان الزام مطرح شده است. بهعنوان نمونه، در دستورالعملهای سازمانهایی مانند OSHA برای ابزارهای برقی، بر استفاده از عینک ایمنی، محافظ گوش و سایر تجهیزات تأکید شده است
محافظ چشم
-
عینک ایمنی یا شیلد، مهمترین تجهیز حفاظتی شماست.
-
حتی در کارهای کوتاه و بهظاهر ساده، پرتاب براده یا خاک، پیشبینیناپذیر است.
-
از عینکهای معمولی بهعنوان عینک ایمنی استفاده نکنید؛ این عینکها برای ضربه طراحی نشدهاند.
محافظ گوش
در محیطهای کارگاهی و پروژههای ساختمانی، استفاده مستمر از ابزارهای پر سروصدا میتواند به مرور به شنوایی آسیب بزند.
-
برای استفاده طولانیمدت در روز، گوشی صداگیر (Ear Muff) یا صداگیرهای داخل گوش (Ear Plug) توصیه میشود.
-
حتی در محیط منزل، اگر زمان کار زیاد است، استفاده از محافظ گوش میتواند کار را کماسترستر کند.
دستکش و لباس کار
-
دستکش ایمنی، باید چسبان و بدون قسمتهای آزاد باشد تا در قسمت چرخان گیر نکند.
-
در بعضی شرایط که احتمال گیرکردن دستکش در مته وجود دارد، بهتر است دستکش استفاده نشود و تمرکز روی کنترل ابزار و فاصله مناسب دست باشد.
-
لباس کار مقاوم و پوشیده، از بدن در برابر برادههای داغ و لبههای تیز محافظت میکند.
کفش ایمنی
استفاده از کفش ایمنی به ویژه در پروژههای ساختمانی و کارگاهها:
-
کفش ایمنی با پنجه محافظ، جلوی آسیب ناشی از افتادن ابزار یا قطعات سنگین را میگیرد.
-
زیره مقاوم، احتمال آسیب ناشی از میخ، براده فلز و اجسام نوکتیز کف زمین را کاهش میدهد.
اصول کار ایمن در محیط منزل
استفاده از این ابزار در خانه، معمولاً بهخاطر حضور اعضای خانواده، کودکان و فضای محدود، شرایط خاص خود را دارد.
ثابت کردن قطعه کار
-
اگر روی چوب یا فلز کار میکنید، قطعه را با گیره یا پیچدستی محکم کنید.
-
هرگز قطعه را فقط با دست نگه ندارید و همزمان سوراخکاری نکنید؛ یک لغزش کوچک میتواند منجر به آسیب جدی شود.
-
در کار روی دیوار، از روی سطوح ناپایدار مثل صندلی یا چهارپایه نامطمئن استفاده نکنید؛ نردبان یا چهارپایه محکم انتخاب بهتری است.
دور نگهداشتن کودکان و افراد غیرمتخصص
-
در خانه، کنجکاوی کودکان نسبت به ابزارها بالاست؛ قبل از شروع کار، محدوده را برای آنها توضیح دهید.
-
بهتر است هنگام کار، کودکان در اتاق دیگر باشند و دسترسی به کابل و ابزار نداشته باشند.
-
پس از اتمام کار، ابزار را بلافاصله از برق بکشید و دور از دسترس قرار دهید.
کنترل گردوغبار و سر و صدا
-
هنگام کار روی دیوار و سقف، بهتر است از کیسه یا جاروبرقی برای جمعآوری گردوغبار استفاده شود تا وارد سیستم تنفسی شما و اعضای خانواده نشود.
-
اگر در آپارتمان کار میکنید، زمان انجام کار را با زمان استراحت همسایهها هماهنگ کنید تا از تنشهای بیمورد جلوگیری شود.
- هنگام کار روی سطوح حساس مثل کاشی و سرامیک، رعایت اصول ایمنی و روش صحیح سوراخکاری اهمیت دوچندان دارد؛ برای این موضوع، مقاله چگونه با دریل روی سرامیک و کاشی سوراخکاری کنیم بدون اینکه ترک بخورد؟ راهنمای کاملی ارائه میدهد.
آگاهی از مسیر لولهها و کابلها در دیوار
-
قبل از سوراخکاری، مخصوصاً در آشپزخانه و سرویسها، محل احتمالی عبور لوله آب و برق را در نظر بگیرید.
-
تا حد امکان از نقشه تأسیسات یا تجربه نصاب قبلی کمک بگیرید.
-
استفاده از دستگاههای ساده آشکارساز کابل و فلز در دیوار، میتواند یک سرمایهگذاری هوشمندانه برای جلوگیری از حوادث پرهزینه باشد.
ایمنی در کارگاهها و محیطهای حرفهای
در کارگاهها، تعداد ابزار، افراد و فعالیتهای همزمان بیشتر است و به همین نسبت، احتمال بروز حادثه نیز بالاتر میرود. در این محیطها، رعایت چند اصل ساده، تفاوت بین یک محیط حرفهای و یک محیط خطرناک است.
رعایت دستورالعملهای داخلی کارگاه
-
بهتر است هر کارگاه، دستورالعمل مکتوب و سادهای برای استفاده از ابزارهای برقی داشته باشد.
-
این دستورالعمل میتواند شامل نحوه تحویل گرفتن ابزار، محل نگهداری، زمان سرویس و گزارش خرابیها باشد.
-
آموزش کوتاه و دورهای به نیروهای جدید، بخش مهمی از این فرهنگ ایمنی است.
برای الهام گرفتن از ساختار دستورالعملها، میتوانید به راهنماهای ایمنی منتشرشده توسط برخی مراجع بینالمللی نگاه کنید، مثل:
مجموعه راهنماهای ایمنی بریتانیا
مدیریت کابلها و چندراهیها
-
کابلها نباید در مسیر عبور و مرور رها شوند؛ استفاده از قرقره و نگهدارنده کابل، نظم و ایمنی را بالا میبرد.
-
چندراهیها و رابطها باید استاندارد باشند و بیش از ظرفیتشان بار نخورند.
-
از عبور دادن کابل از زیر در یا پنجره که باعث لهشدن و آسیب به عایق میشود، اجتناب کنید.
هماهنگی با دیگر اپراتورها
-
در کارگاههایی که چند نفر همزمان مشغول برشکاری، سنگزنی و سوراخکاری هستند، هماهنگی بصری و کلامی اهمیت زیادی دارد.
-
قبل از شروع کار، مطمئن شوید کسی در راستای مسیر احتمالی برادهها، پشت قطعه کار یا زیر محل سوراخکاری قرار ندارد.
-
اگر قرار است دو نفر روی یک قطعه کار کنند، مسئولیت نگهداشتن قطعه و مسئولیت کار با ابزار باید مشخص و روشن باشد.
ایمنی در پروژههای ساختمانی و کار در ارتفاع
در پروژههای ساختمانی، استفاده از این ابزار معمولاً در کنار داربست، نردبان، برق موقت و محیطهای نیمهکامل انجام میشود. در چنین شرایطی، چند خطر ویژه وجود دارد.
کار روی نردبان و داربست
-
نردبان باید روی سطح محکم و بدون لغزش قرار گیرد و زاویه آن طبق استاندارد (حدود ۷۵ درجه) باشد.
-
از کار روی آخرین پلههای نردبان خودداری کنید؛ هرچه بالاتر بروید، کنترل مچ و بازو روی ابزار کمتر میشود.
-
روی داربست، از جای پای محکم و تختههای سالم استفاده کنید و هرگز روی بخشهای نیمهکار یا لغزان نایستید.
استفاده از برق موقت
-
در کارگاه ساختمانی، برق معمولاً از طریق کابلهای موقت تأمین میشود؛ حتماً از سلامت کابل و جعبه فیوز اطمینان حاصل کنید.
-
در محیطهای مرطوب، استفاده از تجهیزات حفاظتی در برابر نشتی جریان (RCD) بسیار مهم است.
-
اتصال و جداسازی دوشاخه را همیشه زمانی انجام دهید که ابزار خاموش است.
جزئیات بیشتر درباره سرویس، تمیزکاری و افزایش عمر ابزار را در مطلب راهنمای نگهداری و سرویس دورهای دریل برای افزایش عمر دستگاه میتوانید مرحلهبهمرحله دنبال کنید.
جلوگیری از سقوط ابزار از ارتفاع
-
ابزار باید توسط بند مخصوص یا قلاب ایمنی به کمربند یا سازه متصل شود تا در صورت رها شدن، به پایین سقوط نکند.
-
هنگام کار روی داربست، زیر محوطه کار را با نوار هشدار یا مانع فیزیکی ببندید تا افراد دیگر از آن ناحیه عبور نکنند.
-
در پایان کار، هیچ ابزاری را روی لبهها و سطوح مرتفع رها نکنید.
تفاوتهای ایمنی در مدلهای مختلف این ابزار
نوع دستگاه مورد استفاده نیز روی نحوه رعایت نکات ایمنی تأثیر میگذارد.
مدلهای سیمدار (برقی)
-
مهمترین ریسک در این مدلها، آسیب به کابل و احتمال برقگرفتگی است.
-
کابل نباید در مسیر عبور برادههای داغ، لبههای تیز یا زیر پا قرار بگیرد.
-
هنگام حمل دستگاه، هرگز آن را از روی کابل آویزان نکنید.
مدلهای شارژی
-
در اینجا تمرکز اصلی روی باتری است؛ باتریهای لیتیومی باید طبق دستورالعمل سازنده شارژ و نگهداری شوند.
-
از قرار دادن باتری در معرض حرارت مستقیم (مثلاً کنار بخاری یا زیر آفتاب شدید داخل ماشین) خودداری کنید.
-
اگر باتری متورم شده، بوی غیرعادی میدهد یا بیش از حد داغ میشود، استفاده از آن را متوقف کنید.
حالت چکشی و بتنکنها
-
در حالت چکشی، لرزش و ضربه بیشتری به دست و مچ منتقل میشود؛ استفاده از دسته کمکی تقریباً الزامی است.
-
در بتنکنهای سنگین، بهتر است کاربر بهصورت ثابت و با دو دست دستگاه را کنترل کند و از ایستادن روی سطوح لغزان اجتناب نماید.
-
استفاده طولانیمدت در این حالت، میتواند باعث خستگی عضلات و کاهش تمرکز شود؛ زمانهای کوتاه استراحت بین کار را جدی بگیرید.
انتخاب و استفاده ایمن از مته و لوازم جانبی
حتی اگر خود دستگاه کاملاً سالم باشد، مته نامناسب یا شلبستهشده میتواند منبع اصلی خطر باشد. برای آشنایی دقیقتر با انتخاب مته مناسب برای چوب، فلز، بتن و سرامیک، میتوانید مقاله معرفی انواع مته دریل و کاربرد هرکدام در پروژههای ساختمانی را در وبلاگ کالاعمران بخوانید.
تشخیص مته سالم از معیوب
-
متههای لبپر، خمشده یا زنگزده، هم کیفیت سوراخکاری را پایین میآورند و هم احتمال گیرکردن و شکستن را بالا میبرند.
-
قبل از شروع، بهطور چشمی بدنه مته را بررسی کنید و اگر شکستگی یا تغییر شکل دیدید، آن را کنار بگذارید.
-
برای هر متریال (چوب، فلز، بتن، سرامیک) از مته مخصوص همان جنس استفاده کنید.
بستن صحیح مته در سهنظام
-
در سهنظام آچاری، از آچار مخصوص استفاده کنید و هر سه نقطه را بهنوبت سفت کنید.
-
در سهنظامهای اتومات، پس از بستن دستی، یک بار دستگاه را بدون بار روشن کنید تا مطمئن شوید مته لنگ نمیزند.
-
مته نباید بیش از حد از سهنظام بیرون باشد؛ هرچه بیرونزدگی طولانیتر باشد، احتمال خم شدن و لرزش بالا میرود.
استفاده از دسته کمکی و عمقسنج
-
در سوراخکاری روی بتن و فلزات سخت، دسته کمکی، کنترل شما را چند برابر میکند.
-
عمقسنج یا محدودکننده عمق، از نفوذ بیشازحد مته و آسیب به لایههای زیرین جلوگیری میکند؛ مخصوصاً در دیوارهایی که احتمال وجود تأسیسات در پشت آنها هست.
رفتار صحیح در شرایط اضطراری و خرابی
حتی با رعایت تمام نکات، احتمال بروز وضعیتهای غیرمنتظره صفر نیست. مهم این است که در این لحظات، واکنش شما حسابشده و آرام باشد.
قطع فوری جریان برق
-
اگر احساس کردید دستگاه رفتار غیرعادی دارد (بوی سوختگی، صدای عجیب، لرزش بیش از حد)، سریعاً ماشه را رها کرده و دوشاخه را از برق بکشید.
-
در مدلهای شارژی، باتری را خارج کنید تا مطمئن شوید دستگاه بهطور کامل از مدار خارج شده است.
گیر کردن مته در قطعه کار
-
هرگز زمانی که مته گیر کرده، سعی نکنید با نیروی دست، آن را در جهت عکس بچرخانید؛ این کار هم به مچ دست فشار میآورد و هم به مته و سهنظام آسیب میزند.
-
ابتدا دستگاه را خاموش و از برق جدا کنید، سپس با حرکت آرام به جلو و عقب و در صورت لزوم، با آزاد کردن سهنظام، مته را خارج کنید.
مدیریت صدمات احتمالی
-
در صورت بروز آسیب سطحی، محل زخم را تمیز کرده و در صورت نیاز از کمک پزشکی استفاده کنید.
-
اگر براده یا جسم خارجی وارد چشم شد، هرگز آن را با دست خارج نکنید؛ فوراً به مراکز درمانی مراجعه کنید.
-
در کارگاهها، داشتن جعبه کمکهای اولیه و فرد آموزشدیده برای کمکهای اولیه، ضروری است.
چکلیست خلاصه برای سه محیط مختلف
برای اینکه مطلب ملموستر شود، در ادامه سه چکلیست خیلی خلاصه برای سه نوع محیط مختلف داریم.
محیط منزل
-
دور کردن کودکان از محدوده کار
-
استفاده از نردبان یا چهارپایه محکم
-
بررسی مسیر احتمالی لوله و کابل در دیوار
-
جمعآوری گردوغبار و برادهها بعد از کار
-
جدا کردن ابزار از برق و نگهداری در محل امن
کارگاهها
-
استفاده از عینک، محافظ گوش و لباس کار مناسب
-
رعایت دستورالعمل داخلی کارگاه برای تحویل و استفاده از ابزار
-
مدیریت صحیح کابلها و چندراهیها
-
آموزش نیروهای جدید در مورد این ابزار
-
ثبت و گزارش خرابیها برای سرویس بهموقع
پروژههای ساختمانی
-
استفاده از نردبان و داربست استاندارد
-
جلوگیری از سقوط ابزار از ارتفاع با بند و قلاب مخصوص
-
توجه به شرایط برق موقت و رطوبت محیط
-
بستن محدوده زیر محل کار در ارتفاع
-
برنامهریزی زمان کار متناسب با سایر فعالیتهای پروژه
سوالات متداول درباره نکات ایمنی کار با دریل
سوال ۱: هنگام کار با دریل در خانه، مهمترین نکات ایمنی چیست؟
مهمترین نکته این است که محل کار را امن و خلوت کنید. کودکان و افراد غیرمتخصص را از محدوده کار دور نگه دارید، از عینک ایمنی استفاده کنید، قطعه کار را با گیره یا پیچدستی ثابت کنید و هرگز روی صندلی یا چهارپایه لق کار نکنید. بعد از اتمام کار هم ابزار را از برق بکشید و در جای امن قرار دهید.
سوال ۲: چه تجهیزات حفاظت فردی برای کار با دریل لازم است؟
حداقل تجهیزات پیشنهادی شامل عینک ایمنی، محافظ گوش در کارهای طولانی یا پر سروصدا، لباس کار مناسب و کفش ایمنی در کارگاه و پروژه ساختمانی است. در بعضی شرایط میتوان از دستکشهای چسبان و بدون بخشهای آزاد هم استفاده کرد، به شرطی که در بخشهای چرخان گیر نکند.
سوال ۳: آیا کار با دریل روی نردبان یا داربست امن است؟
کار روی نردبان و داربست زمانی امن است که خود سازه استاندارد و محکم باشد، زاویه و ارتفاع درست تنظیم شده باشد و شما فقط روی پلههای مجاز بایستید. حتماً با دو دست ابزار را کنترل کنید، زیر محل کار را برای عبور دیگران ببندید و هیچوقت ابزار را روی لبهها رها نکنید تا سقوط نکند.
سوال ۴: اگر مته دریل داخل دیوار یا قطعه گیر کند چه کار کنم؟
در اولین قدم، ماشه را رها کنید و دستگاه را خاموش کنید. سپس دوشاخه را از برق بکشید یا باتری را خارج کنید. بعد از آن، بدون اعمال فشار ناگهانی، با حرکت آرام به جلو و عقب سعی کنید مته را آزاد کنید. اگر لازم شد، سهنظام را کاملاً باز کنید و مته را جداگانه از قطعه خارج کنید.
سوال ۵: هر چند وقت یکبار باید دریل را از نظر ایمنی و سرویس بررسی کنیم؟
در استفادههای خانگی، یک بازبینی ظاهری قبل از هر استفاده (کابل، دوشاخه، سهنظام، گردوغبار منافذ) کافی است و هر چند ماه یکبار میتوان سرویس سبک انجام داد. در استفادههای حرفهای و روزانه در کارگاه یا پروژه ساختمانی، بهتر است حداقل ماهانه یک بار وضعیت ذغالها، کابل، سهنظام و دمای کارکرد دستگاه بررسی و در صورت نیاز، سرویس تخصصی انجام شود.
جمعبندی؛ ایمنی بهعنوان بخشی از فرهنگ کار حرفهای
استفاده از ابزارهای برقی، بخش جداییناپذیر دنیای امروز ماست؛ از خانههای معمولی تا بزرگترین پروژههای صنعتی. اما تفاوت میان یک کار حرفهای و یک کار پرخطر، فقط در نوع ابزار یا برند آن نیست؛ در این است که تا چه حد برای ایمنی خود و دیگران احترام قائل هستیم.
با بهکارگیری نکاتی که در این نوشته مرور شد، میتوانید هر بار که ابزار را در دست میگیرید، مطمئن باشید که قدمهای درستی برای حفاظت از خود، همکاران و اطرافیان برداشتهاید. این طرز نگاه، هم کیفیت کار شما را بالا میبرد، هم آرامش ذهنی بیشتری در طول پروژه به همراه دارد؛ و در نهایت، سرمایه واقعی هر مجموعه، یعنی «سلامت نیروی انسانی» را حفظ میکند.
در گام بعدی، میتوان این رویکرد را با انتخاب درست ابزار، سرویس و نگهداری منظم و آموزش دورهای، به بخشی ثابت از فرهنگ کاری در خانه، کارگاه و پروژههای ساختمانی تبدیل کرد.
اگر بعد از آشنایی با اصول ایمنی، قصد انتخاب ابزار مناسب برای خانه، کارگاه یا پروژههای خود را دارید، میتوانید در صفحه انواع دریل موجود در کالاعمران مدل های مختلف را بر اساس نیاز و بودجه خود مقایسه کنید.



